Wanda Polaczkowa

Wanda Emilia Polaczkowa
Data i miejsce urodzenia	4 kwietnia 1901 ; Drohobycz
Data i miejsce śmierci	3 marca 1985 ; Warszawa
	profesor
	Specjalność: chemia organiczna
Alma Mater	Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Uczelnia	Politechnika Warszawska
	Odznaczenia

Wanda Emilia Polaczkowa (ur. 4 kwietnia 1901 w Drohobyczu, zm. 3 marca 1985 w Warszawie) – polska chemik, profesor zwyczajny Politechniki Warszawskiej o specjalności chemia organiczna.

Wanda Emilia Brydówna urodziła się 4 kwietnia 1901 w Drohobyczu, w rodzinie Piotra Brydy i Julii z Rotterów. Do szkoły średniej uczęszczała we Lwowie, następnie w Jaśle, gdzie w 1920 ukończyła Państwowe Gimnazjum Klasyczne i zdała maturę. Służyła w Ochotniczej Legii Kobiet^[1]. Od 1921 studiowała na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego, w 1926 otrzymała tytuł doktora filozofii w dziedzinie chemii. Równolegle od 1924 była zatrudniona w charakterze asystentki na tym Wydziale. W 1927 jako stypendystka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wyjechała do Francji i przez rok zdobywała wiedzę pracując w Zakładzie Chemii Terapeutycznej Instytutu Pasteura pod kierunkiem Ernesta Fourneau, gdzie zajmowała się aminoalkoholami^[2]^[3].

Po powrocie do kraju w 1929 przeprowadziła się do Warszawy, gdzie znalazła zatrudnienie prof. Ludwika Szperla w Zakładzie Chemii Organicznej Politechniki Warszawskiej. Od 1932 prowadziła również wykłady w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1935 obroniła habilitację i uzyskała stypendium Funduszu Kultury Narodowej pozwalające na roczny pobyt w Kaiser Wilhelm Institut für Medizinische Forschung w Heidelbergu, gdzie pracowała w laboratorium prof. Richarda Kuhna, m.in. nad fosfatydami^[4] i aminokwasami^[5]. Wróciwszy do kraju, w 1936 zawarła związek małżeński z dr. inż. Marianem Polaczkiem (ur. 1904)^[6], pracującym jako starszy asystent w Zakładzie Chemii Organicznej na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej. W 1939 została powołana na członkinię korespondencyjnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Lata 1939–1945[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej poza pracą zarobkową prowadziła tajne wykłady na Wydziale Lekarskim zakonspirowanego w Warszawie Uniwersytetu Poznańskiego i na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1940 mąż Wandy podporucznik uzbrojenia rezerwy Marian Polaczek został zamordowany przez sowietów w Charkowie w ramach zbrodni katyńskiej^[7]. Po powstaniu warszawskim dostała się niewoli i została wywieziona na roboty do Niemiec do pracy przy układaniu torów kolejowych, a następnie pracowała w fabryce chemicznej „Goda” we Wrocławiu, gdzie przetrwała walki w ramach Festung Breslau ukrywając się w gruzach. Po przejściu frontu udało się jej przedostać do Warszawy, gdzie 15 kwietnia 1945 zgłosiła do pracy na Politechnice. Gdy 22 maja 1945 odbyło się posiedzenie Rady Wydziału Chemicznego prof. Wanda Polaczkowa była jednym z pięciu członków zasiadających w tej radzie.

Po 1945[edytuj | edytuj kod]

Od roku akademickiego 1945/1946 Wanda pełniąc funkcję zastępcy profesora kierowała Katedrą Chemii Organicznej (na tym stanowisku pracowała do 1971, kiedy przeszła na emeryturę). W 1948 uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a dziewięć lat później zwyczajnego.

Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]

Profesor Wanda Polaczkowa uczestniczyła w pracach komisji Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Polski Komitet Normalizacyjny i Komitetu Badań Naukowych. Poza jedenastoma referatami, pięćdziesięcioma dwoma pracami naukowymi, opracowaniami i pozostałą bibliografią (m.in. opracowanie Polskie piśmiennictwo chemiczne z zakresu chemii organicznej i technologii chemicznej z 1951, praca zbiorowa Preparatyka organiczna z 1954, Kalendarz Chemiczny i inne) Wanda Polaczkowa była tłumaczką podręczników akademickich, monografii i opracowań. Do tej grupy należą m.in.:

Chemia organiczna, Arnold Frederic Holleman, Friedrich Richter (1946),
Preparatyka Organiczna, August J. Vogel (1964),
Chemia Organiczna”, John Dombrowski Roberts, Marjorie Constance Caserio (1969),
Chemia Organiczna. Reakcje, mechanizmy, budowa, Jerry March (1975).

Trudno jest oszacować w pełni jej dorobek naukowy ponieważ konsekwentnie zabraniała umieszczania swoich personaliów w pracach, które tylko konsultowała merytorycznie i nie brała udziału w ich powstawaniu. Podobnie było z pracami, które stanowiły kontynuację prowadzonych przez nią badań i bazowały na jej doświadczeniach naukowych.

Zmarła 3 marca 1985 w Warszawie, pochowana we wspólnym grobie z mgr chemii Heleną Czarnodolową (1914–1985) na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 62-1-1)^[8]^[a].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Złoty Krzyż Zasługi (1939)
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[9]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Na grobie Wandy Polaczkowej i Heleny Czarnodolowej znajduje się tablica upamiętniająca chemików zmarłych w latach 1939–1945, których miejsca pochówku były nieznane. Są tam wymienieni m.in. inż. Jadwiga Bobińska, dr Włodzimierz Czarnodola, prof. dr Tadeusz Kuczyński, prof. dr Roman Małachowski, prof. dr Stanisław Pilat, dr inż. Marian Polaczek, prof. dr Stanisław Przyłęcki, mjr dr Edmund Schmidt, prof. inż. Kazimierz Smoleński, por. dr Tadeusz Tucholski, ppłk inż. Zygmunt Wojnicz-Sianożęcki, por. dr Jan Wiertelak^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 28. [dostęp 2021-07-03]. (Wanda Emilia Brydówna).
↑ Ernest Fourneau, M^elle W. Brydowna. Action du chloral anhydre sur les aminoalcools et les éthers oxyamines à fonction aminée tertiaire. „Bull. Soc. chim. Fr., 4e série”. 43, s. 1023-1027, 1928.
↑ Ernest Fourneau, M^elle W. Brydowna. Aminophényl-aminoalcools. „Bull. Soc. chim. Fr., 4e série”. 47, s. 626–630, 1930.
↑ Kuhn, Richard, Hausser, Isolde, Brydówna, Wanda. Dielektrische Eigenschaften und chemische Konstitution der Phosphatide. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 68 (12), s. 2386-2388, 1935. DOI: 10.1002/cber.19350681241.
↑ Kuhn, Richard, Brydówna, Wanda. Über die Einwirkung von Diazomethan auf Aminosäuren. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 70 (6), s. 1333-1341, 1937. DOI: 10.1002/cber.19370700628.
↑ Wanda Emilia Bryda M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-03-20].
↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 426. [dostęp 2017-03-01].
↑ ^a ^b Cmentarz Stare Powązki: POLACZKOWA, CZARNODOLOWA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-02-28] .
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego - wymieniona jako Polaczek Wanda.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Daniela Bluza. Prof. dr hab. Wanda Polaczkowa (1901–1985). „Przemysł Chemiczny”. Nr 80, 2001.

[9] Na grobie Wandy Polaczkowej i Heleny Czarnodolowej znajduje się tablica upamiętniająca chemików zmarłych w latach 1939–1945, których miejsca pochówku były nieznane. Są tam wymienieni m.in. inż. Jadwiga Bobińska, dr Włodzimierz Czarnodola, prof. dr Tadeusz Kuczyński, prof. dr Roman Małachowski, prof. dr Stanisław Pilat, dr inż. Marian Polaczek, prof. dr Stanisław Przyłęcki, mjr dr Edmund Schmidt, prof. inż. Kazimierz Smoleński, por. dr Tadeusz Tucholski, ppłk inż. Zygmunt Wojnicz-Sianożęcki, por. dr Jan Wiertelak^[8].

[1] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 28. [dostęp 2021-07-03]. (Wanda Emilia Brydówna).

[Fourneau1928-2] Ernest Fourneau, M^elle W. Brydowna. Action du chloral anhydre sur les aminoalcools et les éthers oxyamines à fonction aminée tertiaire. „Bull. Soc. chim. Fr., 4e série”. 43, s. 1023-1027, 1928.

[Fourneau1930-3] Ernest Fourneau, M^elle W. Brydowna. Aminophényl-aminoalcools. „Bull. Soc. chim. Fr., 4e série”. 47, s. 626–630, 1930.

[Kuhn935-4] Kuhn, Richard, Hausser, Isolde, Brydówna, Wanda. Dielektrische Eigenschaften und chemische Konstitution der Phosphatide. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 68 (12), s. 2386-2388, 1935. DOI: 10.1002/cber.19350681241.

[Kuhn1937-5] Kuhn, Richard, Brydówna, Wanda. Über die Einwirkung von Diazomethan auf Aminosäuren. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 70 (6), s. 1333-1341, 1937. DOI: 10.1002/cber.19370700628.

[6] Wanda Emilia Bryda M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-03-20].

[7] Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 426. [dostęp 2017-03-01].

[grób-8] Cmentarz Stare Powązki: POLACZKOWA, CZARNODOLOWA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-02-28] .

[10] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego - wymieniona jako Polaczek Wanda.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]